ام اس دی اس سدیم هیپوکلرید

ام اس دی اس مواد (msds) :ام اس دی اس سدیم هیپوکلرید

سایز سفارشی MSDS هم پذیرفته می شود .

آب ژاول( هیپوکلریت سدیم یا وایتکس)

نام عمومی: وايتكس، آب ژاول، Vaytks Bleach

نام تجاری: آب ژاول، Vaytks Bleach، Javel Water

نام علمی: هيپوكلريت سديم( Sodium Hypochlorite)

سایر اسامی: آنتي فرمين، اكسيد كلريد سديم، اكسي كلريد سديم

فرمول شیمیایی: NaOCl

مشخصات فيزيكي و شيميايي

حالت فيزيكي: مايع

شكل فيزيكي: شفاف

رنگ و بو: بي‌رنگ تا زرد كم‌رنگ و دارای بوی شیرین

اسيديته( pH): 11

حلاليت آب: قابل حل است.

حلاليت در حلال‌هاي آلي: با بسياري از حلال‌هاي آلي واكنش مي‌دهد.

وزن مخصوص نسبت به آب: حدود 1/1( محلول 6%)، 21/1( محلول 14%)

حد انفجار پايين و بالا: قابليت انفجار ندارد.

دماي خود آتش‌گيري: اين ماده نمي‌سوزد.

نقطه اشتعال در حضور شعله: اين ماده نمي‌سوزد.

نقطه ذوب: 6- درجه سانتي‌گراد

نقطه جوش: در دماي بالاتر از 40 درجه سانتي‌گراد تجزيه مي‌شود.

فشار بخار: 5/17 ميلي‌متر جيوه در 20 درجه سانتي‌گراد

 آب ژاول که در فارسی به آن مایع سفیدکننده و وایتکس نیز گفته می‌شود، محلولی است که برای گندزدایی، سفیدکردن و بوزدایی به‌کار می‌رود. از این ماده در صنعت به‌عنوان رنگ‌زدا و سفیدکننده پارچه و خمیر کاغذ استفاده می‌شود. در خانه‌ها برای ضدعفونی کردن سبزی‌ها و سفید کردن رخت‌ها به هنگام رخت‌شویی از آب ژاول استفاده می‌کنند. این محلول با نام‌های گوناگون در بازار به فروش می‌رسد.

آب ژاول محلولی است حاوی درصدی از هیپوکلریت سدیم( NaOCl) در آب، که این نسبت بسته به مصارف مختلف، متفاوت است. این ماده سمی بوده و رنگ آن نزدیک به زرد و طعم و بوی آن تند است. خاصیت ضدعفونی کننده آب ژاول به دلیل تولید کلر آزاد می‌باشد.

فرایند تولید

آب ژاول را از دمیدن گاز کلر در محلول سدیم هیدروکسید تهیه می‌کنند. از جمله آزمایش‌هایی که روی آب ژاول انجام می‌شود تعیین مقدار " کلر آزاد" و تعیین مقدار NaOH است. " کلر آزاد" در اینجا اصطلاح است، چون در اینجا اکسیدکنندگی ناشی از یون هیپوکلریت است نه گاز کلر. طبق تعریف، " کلر آزاد" یک ترکیب سفیدکننده برابر مقدار کلری است که قدرت اکسیدکنندگی‌اش معادل قدرت هر مول از ترکیب مورد نظر باشد.

آب ژاول محلولی ناپایدار است و در اثر حرارت و نور به تدریج خاصیت خود را از دست می‌دهد.

تولید به روش تزریق گاز کلر

Cl₂ + NaOH ----> NaClO + NaCl + H₂O

همانطور که از واکنش بالا پیداست، چنانچه گاز کلر را در محلول سود سوزآور وارد کنید، آب ژاول تولید می‌شود. تمامی مخازن و لوله‌های داخل آن که برای تولید مایع سفیدکننده به‌کار می‌روند باید از جنس PVC باشند، زیرا گاز کلر در مجاورت با رطوبت با هر فلزی ترکیب می‌شود و باعث خوردگی آن می‌شود.

در داخل مخزن سود را می‌ریزند و از پایین گاز کلر را وارد می‌کنند. میل ترکیبی گاز کلر با سود بسیار زیاد است، به همین دلیل گاز کلر در خلال زمانی که از ته مخزن به سطح مخزن می‌رسد، جذب می‌شود. در اینجاست که هرچه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد نشان‌دهنده این است که واکنش دارد به خوبی صورت می‌گیرد.

آنچه در رابطه با تهیه آب ژاول به روش فوق اهمیت دارد، دقت در کنترل، به هنگام تولید آن است زیرا چنانچه تزریق کلر قبل از خاتمه عمل متوقف نشود، واکنش برعکس شده و به‌سرعت دما بالا می‌رود و محصول از بین می‌رود. حسگری که اپراتور واحد تولید آب ژاول را در قطع به موقع تزریق گاز کلر یاری می‌دهد ORP نام دارد و بر اساس اکسایش/ کاهش کار می‌کند.

اگر pH به حدود 2/12 تا ۱۲ برسد واکنش پایان یافته است. از آنجایی‌که هرچه محیط سردتر باشد واکنش نیز بهتر صورت می‌گیرد بایستی دقت شود تا دما از ۴۲ درجه سانتی‌گراد بالاتر نرود. در یک تولید نرمال، گاز کلر از حدود ۲۰ درجه شروع شده و در دمای ۴۲ درجه پایان می‌گیرد.

تولید آب ژاول به وسیله الکتروليز محلول NaCl

روش وسيع ديگري که براي تهيه آب ژاول یا هيپوکلريت سديم استفاده مي‌شود، الکتروليز محلول غليظ نمک سديم کلريد است. اين سلول‌هاي الکتروليتي، ديافراگم يا غشائي نداشته و در جريان بالا و در محلولي نسبتا خنثي به‌کار گرفته مي‌شوند. اين سلول‌ها جهت به‌کارگيري در درجه حرارت پایين طراحي مي‌شوند که محلول سود سوزآور کاتد را به تماس با کلر متصاعد شده از آند در مي‌آوردند.

تولید آب ژاول به کمک واکنش سديم بي‌کربنات با کلسيم هيپوکلريت

روش ديگري براي تهيه آب ژاول سديم هيپوکلريت مي‌باشد که فرمول واکنش به شرح زير مي‌باشد:

Na₂CO₃ + Ca(OCl)₂ ----> 2NaOCl + CaCO₃

 کاربرد هیپو کلریت سدیم

• استفاده از آب ژاول در لباس‌شويي و براي ضد عفوني کردن لباس‌ها توصيه مي‌شود، حتي خود لباس‌شويي را هم مي‌توان با آب ژاول و آب داغ ضدعفوني کنيد. بدين ترتيب که مقداري آب ژاول را درون لباس‌شويي ريخته و بگذاريد تا با آب داغ( بدون لباس) ده دقيقه کار کند.
• از آن، در ضدعفوني کردن آزمايشگاه‌هايي که در معرض ويروس هپاتيت هستند( مثل همودياليز) و اماکن تهيه و توزيع مواد غذايي استفاده مي‌شود.
• از اين ماده به‌عنوان يک ضد عفوني کننده و ماده دفع بو در لبنيات‌ها، مخازن آب و دفع فاضلاب‌ها استفاده می‌شود.
• براي اهداف خانگي از قبيل ضدعفوني کردن لگن‌ها و وان حمام، لباس‌ها، آشپزخانه و ... آب ژاول مناسب است.
• محلول هيپوکلريت( آب ژاول) تمام ميکروب‌ها اعم از قارچ ، ويروس و باکتري را نابود مي‌کند.
• از محلول رقيق‌تر آن در شست‌شوي زخم‌هاي آلوده که تازه نباشند، استفاده مي‌شود.

همانطور که قبلا ذکر شد، ماده اوليه اکثر سفيدکننده‌ها که در قديم به آب ژاول معروف بوده‌اند، هيپوکلريت سديم است. آب ژاول براي پاک کردن لکه‌هاي کپک، خون، قهوه، تنباکو، آب ميوه و بسياري ديگر از لکه‌ها مناسب است. براي از بين بردن اين لکه‌ها، يک قاشق آب ژاول را در يک ليوان آب بريزيد و به کمک قطره چکان روي لکه بريزيد. آب ژاول به‌عنوان سفيدکننده براي پنبه، کتان، چتائي، ابريشم مصنوعي، خمير کاغذ و مرکبات مفيد است. در حقيقت بيشترين کلر خريداري شده جهت سفيد کردن محصولات سلولزي قبل از استفاده به هيپوکلريت تغيير داده مي‌شود.

قدرت اکسيدکنندگي سديم هيپوکلريت

به‌طور کلي آب ژاول یا سفيد کننده، در واقع يک عامل اکسيد کننده مي‌باشد و فعاليت آن به اين وسيله اندازه‌گيري مي‌شود که چه مقدار کلر قابل دسترسي وجود دارد. کلر فعال( کلر قابل دسترس) اندازه‌اي از قدرت اکسيدکنندگي کلر موجود در سفيدکننده مي‌باشد. در پودرهاي سفيد کننده CaOCl₂ مقدار کلر قابل دسترس همان درصد کلر در پودر مي‌باشد.  

اما در سديم هيپوکلريت مقدار کلر قابل دسترس دو برابر درصد موجود در پودرهاي سفيدکننده مي‌باشد. زيرا قدرت اکسيدکنندگي OCl- دو برابر اکسيدکنندگي Cl₂ است. احياي OCl( کلر با اکسايش +1) به Cl( کلر با اکسايش -1) با دو الکترون انجام مي‌شود، درحالي‌که احياي Cl₂ به Cl- با يک الکترون براي هر کلر انجام مي‌گيرد.

تولید آب ژاول در ایران

از آنجا که در ایران آب ژاول با نام تجاری وایتکس عرضه شده بیشتر با این نام شناخته می‌شود. اگرچه سایر شرکت‌های سازنده آب ژاول از عبارت مایع سفیدکننده استفاده می‌کنند. از جمله شرکت‌های تولید کننده عمده آب ژاول در ایران می‌توان به پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اروند اشاره کرد.

تاریخچه آب ژاول

آب ژاول محلولی است از ۱۰ تا ۱۶ درصد هیپوکلریت سدیم( NaOCl) در آب که این محلول را برتوله، کشف کرد و چون نخست در محله  پاریس  به نام ژاول تولید می‌شد، به آب ژاول معروف شد.

مزيت آب ژاول

مزیت آب ژاول اين است که خاصيت ضدعفوني کننده نيز دارد، زيرا يک سفيدکننده کلردار است. افزودن مقدار کمي پربورات به آب ژاول، قدرت سفيدکنندگي آن را افزايش مي‌دهد. البته بايد توجه داشت که آب ژاول یا محلول هيپوکلريت سديم، ناپايدار است و در مجاورت نور و گرما، يون Ocl- تجزيه شده، اکسيژن آزاد مي‌کند و در نتيجه از شدت عمل آن کاسته مي‌شود. لذا بايد آب ژاول را در ظروف مات و نيز دور از گرما نگهداري کرد. همچنين بهتر است محلول‌هاي تازه استفاده شود، زيرا به هر حال در اثر ماندن بسادگي تجزيه مي‌شود.

اطلاعات ایمنی در مورد مصرف آب ژاول

بخارات آب ژاول سبب تحریک چشم و پوست می‌شود. خوردن آب ژاول ممکن است سبب تهوع، درد شدید معده و در برخی موارد باعث مرگ شود. آب ژاول قابل انفجار نیست و مخرب لایه ازن می‌باشد.  

آب ژاول، باعث از بين رفتن پشم مي‌شود، براي همين بايد از آن براي پارچه‌هاي پشمي و نيز ابريشمي و چرم استفاده نکرد، همچنین خيس کردن زياد پارچه‌ها در آب ژاول سبب ضعيف شدن الياف آن‌ها مي‌شود. آب ژاول سبب خوردگي فلزات و وسايل فلزي مي‌شود.  

آب ژاول، ماده‌اي بسيار سمي است و نبايد آن را در محيط‌هاي بسته به‌کار برد و از به‌کار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادي مثل آن نيز بايد جدا خودداري کرد( يعني هميشه آن را به تنهايي و بدون مخلوط کردن با پاک‌کننده‌هاي ديگراستفاده کنيد)، زيرا اين دو با هم، گاز بسيار سمي و کشنده کلر را تشکيل مي‌دهند.

احتياط در استفاده از آب ژاول

ماده موثر آب ژاول( سديم هيپوکلريت)، پوست، چشم و ريه‌ها را تحريک مي‌کند و به آن‌ها آسيب مي‌رساند، لذا از تماس مستقيم آن با دست بايد پرهيز کرد و از ورود ناگهاني آن به چشم بايد جلوگيري نمود.

هشدارهای حفاظتی شخصی

تماس با چشم: بخارات اين ماده سبب تحريكات شديد چشمي مي‌شود. به‌طوركلي گازهاي كلردار اكثرا سبب تحريكات چشمي مي‌شوند.

تماس با پوست: بخارات اين ماده سبب تحريكات شديد پوستي مي‌شود. در موارد شديدتر ممكن است سبب سوختگي‌هاي شديد پوستي شود.

بلعيدن و خوردن: خوردن اين ماده ممكن است سبب تحريكات شديد، درد و سوزش دهان و شكم، اسهال، استفراغ، شوك، بيهوشي، هزيان‌گويي، كما و در موارد بسيار شديد مرگ شود.

تنفس: آب ژاول وقتي در معرض حرارت و يا مواد اسيدي قرار مي‌گيرد و گازهاي مضر توليد مي‌شود، موجب سوختگي در دستگاه تنفسي مي‌شود.

حريق:  این ماده قابل احتراق نيست.

انفجار: آب ژاول قابل انفجار نيست.

اثرات زيست محیطی: به‌دلیل داشتن كلر و امكان آزاد شدن آن مي‌تواند جزو مواد خراب كننده لايه اوزون باشد.

جابجایی و انبارش آب ژاول

شرکت ELSAPA با در اختیار داشتن ناوگان حمل و نقل جهت حمل آب ژاول در سراسر کشور این محصول را با بالاترین اکتیو و مناسب‌ترین قیمت عرضه  می‌کند، همچنین این شرکت امکان این را دارد که آب ژاول مورد نیاز صنایع کوچک را به‌صورت خرد و در بسته‌بندی‌های گالن 30 لیتری و بشکه‌های 220 لیتری و یا در مخازن 1 تنی فریم‌دار با قیمت مناسب تحویل دهد.  

احتياطات جابجايي

• درمحيط خشك، خنك، با تهويه محيطي مناسب و به دور از اشعه مستقيم آفتاب، گرما نگهداری شود
• شرايط انبارداري مانند ساير منابع مشتعل و محترق ديگرباشد
• از تمامی مواد ناسازگار به دور باشند
• از تنفس ذرات و بخارات آب ژاول خودداري شود.
• در بشكه‌ها و مخازن كاملا دربسته و در محل‌هايي با تهويه مناسب انبار شود.
• بسته‌بندي مناسب بشكه‌هاي پلاستيكي و مخازن استاندارد هستند